Roller Derby to drużynowy sport kontaktowy wyrosły z maratonów wrotkarskich organizowanych w latach 30-tych ubiegłego wieku. Od początku uprawiany głównie przez kobiety.
Współcześnie mecze roller derby rozgrywane są na płaskim torze (ang.flat track) przez dwie drużyny złożone z 15 graczy. Spośród nich jedynie pięć zawodniczek wybieranych jest do danego wyścigu (ang.jamu), który trwa dwie minuty bądź do odwołania przez lead jammerkę. Jammerką nazywamy zawodniczkę, która jako jedyna z pięcioosobowej reprezentacji drużyny na torze może zdobywać punkty, poprzez wyprzedzenie blokerek rywalizującej drużyny. Lead jammerką zostaje ta, która jako pierwsza wyprzedzi grupę zawodników, dzięki czemu obejmie prowadzenie. Blokerki to natomiast pozostałe cztery osoby z drużyny, których zadaniem jest blokowanie jammerki przeciwniczek oraz umożliwianie zdobywania punktów przez własną jammerkę. Skomplikowane? Zacznijmy zatem od początku.
Historia roller derby
Jazda na wrotkach stała się popularna w Stanach Zjednoczonych pod koniec XIX wieku, co doprowadziło do narodzenia się dyscypliny wyścigów wytrzymałościowych. Przeprowadzony w 1885 roku pierwszy tego typu oficjalny wyścig trwał sześć dni i zakończył się śmiercią dwóch uczestników, w tym jego zwycięzcy, który zmarł kilka dni po morderczym wysiłku.
To zdarzenie nie wpłynęło jednak na zmniejszenie się popularności wrotkowych wyścigów, w których często dochodziło do popychania i przewracania przeciwników. Termin „derby” w odniesieniu do wydarzenia składającego się z kilku wyścigów na wrotkach po raz pierwszy został użyty w 1922 roku przez dziennikarza z Chicago Tribune.
W latach 30-tych XX wieku, kiedy Stany Zjednoczone znalazły się w wielkim kryzysie i wielu ludzi straciło pracę, wyścigi na wrotkach stały się dla wielu osób źródłem utrzymania, ponieważ przyciągały coraz większą publiczność, dzięki czemu organizatorzy mogli oferować uczestnikom wysokie nagrody. W 1935 roku odbyło się po raz pierwszy Transcontinental Roller Derby – wydarzenie, które trwało cały miesiąc. Natomiast pięć lat później turniej organizowany był już w pięćdziesięciu miastach i przyciągał ponad pięć milionów widzów. Fani tego sportu zaczęli formować własne kluby. Wyścigi wyewoluowały do sportu drużynowego. Mecze rozgrywane były pomiędzy najpierw trzema, a następnie dwiema drużynami składającymi się z pięciu zawodników, a punkty zdobywane były wtedy, gdy zawodnicy jednej drużyny wyprzedzili zawodników drugiej drużyny.
W 1948 roku Roller Derby było pierwszy raz transmitowane w telewizji (wcześniej transmisje odbywały się w radiu), a w latach pięćdziesiątych sport ten zaczął się rozprzestrzeniać również do Europy.
Niestety w latach 70-tych doszło do upadku Roller Derby i znacznego zmniejszenia zainteresowania sportem. W latach 1970-1990 często próbowano przywrócić roller derby jego świetność i rozbudzić zainteresowanie publiczności oraz mediów, ale próby te kończyły się niepowodzeniem.
Współczesne roller derby
W 2000 roku Daniel Eduardo „Devil Dan” Policarpo, muzyk z Teksasu wpadł na pomysł stworzenia widowiska damskiego roller derby w silnej stylistyce rockabilly. Zrekrutowane przed niego kobiety postanowiły pójść inną drogą i rok później założyły Bad Girl Good Woman Productions (BGGW), tworząc tym samym zaczątek do roller derby nowej generacji, zarezerwowanej wyłącznie dla kobiet. Powstała w ten sposób liga szybko rozbiła się na dwie grupy – The Texas Rollergirls, które preferowały grę na płaskim torze oraz BGGW, które chciały grać na torze pochyłym.
Okazało się, że tym razem roller derby znowu znalazło swoją szansę dotarcia do szerszej publiczności. Do 2006 roku istniało już 135 lig, a dzięki wyprodukowanemu w tym roku telewizyjnemu reality show „Rollergirls”, ze sportem miało szansę zapoznać się znacznie więcej ludzi. W 2010 na całym świecie istniało już 450 lig roller derby.
Zasady roller derby
Obecnie najpopularniejsza wersja roller derby, do której zasad my też się stosujemy, to ta, której zasady ustala organizacja WFTDA. Pozostałe wersje to: derby na pochyłym torze, + roller derby USARS (głownie popularne w UK), FIRS i Short Track (dopiero się rozwija). Tutaj opisujemy zasady stosowane przez WFTDA.
Tor ma owalny kształt, a ruch po nim odbywa się odwrotnie do wskazówek zegara. Mecz jest podzielony na dwie połowy, z których każda trwa 30 minut. Dodatkowo każda połowa podzielona jest na jednostki zwane „jamami”, one z kolei trwają maksimum 2 minuty. Pomiędzy każdym jamem jest 30 sekund przerwy.
Podczas jamu każda z dwóch drużyn wystawia po pięć zawodniczek. Cztery z nich pełnią rolę Blokerek (razem wszystkie Blokerki z obu drużyn tworzą formację zwaną Paką), a jedna na czas jamu pozostaje Jammerką. Można ją odróżnić po gwieździe na kasku.
Każda z Jammerek startuje zawsze za paką, a punkty zdobywają wtedy, gdy uda im się wyminąć biodra Blokerek, za każdym kolejnym okrążeniem. Jednakże z racji tego, że startują za paką, muszą najpierw przebić się przez całą pakę, aby móc zacząć zdobywać punkty.
Roller derby jest sportem kontaktowym, ale istnieje wiele reguł, które ograniczają kontakt w trosce o bezpieczeństwo zawodniczek. Zawodniczki inicjujące kontakt nie mogą używać swoich głów, łokci, przedramion, dłoni, kolan, łydek, ani stóp. Nie mogą również uderzać, ani wywierać nacisku na głowy, plecy, kolana, łydki i stopy swoich przeciwniczek.
Niedostosowanie się do zasad skutkuje przydzieleniem kary, która zmusza ją do opuszczenia toru i spędzenia 30 sekund w Penalty Box.